توضیحات :
به نام خدا
این پایان نامه ورد و آماده پرینت میباشد
بافت شهری
فهرست
فصل اول چهارچوب تحقیق 1
فصل دوم ادبیات ومبانی نظری تحقیق 7
فصل سوم ویژگی های انسانی و طبیعی 72
فصل چهارم مطالعه بافت فرسوده 108
فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادات 143
فصل اول
1-1- طرح مسأله:
مشکلات بافتهای فرسوده درشهرهای بزرگ همواره یکی ازدغدغه های مردم ومدیران شهری بوده است، زیرا سکونت وکار دراین نوع بافتهای شهری هرگز بازدهی مطلوب را ندارند زیرااستاندارهای مسکن زندگی درآنها بدلیل فرسودگی شدید یا نسبی بسیار پایینتر از قسمتهای دیگر شهر میباشد. بافت فرسوده شهری به بافتی اطلاق میشود که از ابعاد کیفی وکمی وهمچنین ازلحاظ تجهیزات و تأسیسات شهری در سطح پایین قرار گرفته باشد مشکلات اصلی اینگونه بافتها بهنگام مخاطرات طبیعی بروز میکند که باید توجه مسئولین بیشتر متوجه اینگونه بافتها باشد عنوان بافت فرسوده شهری به با فتی اطلاق میشود که از ابعاد کیفی وکمی مسکن وتاسیسات وتجهیزات وابسته به آن درسطح بسیار پایینی از برخورداری است.این بافت بعنوان بافتی ناکارآمد معرفی میشود واز اینرو مساله بهبود بخشیدن به آن روی مینماید. این بهسازی بسته به نوع فرسودگی بافت مراحل مختلفی را شامل میشود.تهیه واجرای طرحهایی که به انحاء مختلف سعی در بهبود وضع این بافتها دارند ،نیازمند بررسی همه جانبه کمبودهای موجود وبرنامه ریزی مداوم برای رفع معضلات اینگونه بافتهاست .بررسی همه جانبه بدین معناست که درنوسازی وبازسازی این بافتها میبایست درکناربهبود بخشیدن به وضع مسکن که حدود 40درصدازبافتهای شهری راتشکیل میدهد سایر نیازهای معیشتی ساکنین نیز که در حیطه تاسیسات و تجهیزات شهری است تامین شود. بافت محله مجیدیه که بعنوان قسمتی از بافتهای فرسوده شهرتهران شناسایی شده است.که دارای معضلات فراوانی بویژه در زمان بحرانهای طبیعی مثل زلزله میباشد
1-2-ضرورت تحقیق:
از آنجا که تراکم جمعیتی وساختمانی در بافتهای فرسوده شهرهای بزرگ بدلیل قیمت نسبتا" پاینتر زمین وساختمان درآنها بطور قابل توجهی بالاست و از طرف دیگر آسیب پذیری این بافتهای شهری در مقابل حوادث و بلایای طبیعی و.... بسیار بالاتر ازسایر قسمتهای شهری میباشد،لذا رسیدگی و ساماندهی به این بافتها از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. هرگونه فعالیتی در جهت ساماندهی به بافتهای فرسوده نیازمند شناخت دقیق از ویژگیهای مختلف این بافتها درمناطق مختلف شهری است،.وازآنجا که ناحیه 3منطقه 8نیز از جمله فرسوده ترین بافتهای منطقه است ومشکلات بسیاری را برای ساکنین خود فراهم آورده بنابراین ضرورت تحقیق در این زمینه نیز بخوبی آشکار میگردد.
1-3-اهداف تحقیق:
1-تأمین امکانات معیشتی مناسب برای شهروندان در راستای اهداف عدالت اجتماعی؛
2-انتظام بخشی به مجموعه کاربریها و پاکسازی بافت از کاربریهای مزاحم؛
3-تشویق به سرمایه گذاری به منظور بازسازی بافتهای فرسوده در جهت مقاوم سازی آنها؛
4-ارتقائ کیفیت زندگی شهری؛
5-اصلاح شبکه دسترسی.
1-4- سوالات تحقیق
آیا .به منظور مقاوم سازی ساختمانها در برابر زلزله مساله نوسازی بافت در اولویت قرار میگیرد؟
آیا احیا بافتهای فرسوده بعنوان راه کار مناسب با مشارکت مردم ومسولان امکان پذیر است؟
1-5- فرضیات تحقیق:
1- به نظر میرسد.به منظور مقاوم سازی ساختمانها در برابر زلزله مساله نوسازی بافت در اولویت قرار میگیرد.
2- بنظر میرسد احیای بافتهای فرسوده بعنوان راه کار مناسب ، با مشارکت مردم و مسئولان بصورت توام امکان پذیر است.
1-- پیشینه تحقیق:
· مرمت شهری، (حبیبی، سید محسن و مقصودی،ملیحه). این کتاب سعی در معرفی و جمع بندی نظریه ها و شیو ه های امر مرمت شهری در بافتهای قدیمی دارد و به این منظور به بررسی مواردی چون تعاریف وا‍ژه ها ی مرمت شهری، نظریات جهانی و همچنین تجارب جهانی در زمینه مرمت شهری میپردازد.
· بهسازی و نوسازی شهری (فلامکی،محمدمنصور،1384) این کتاب سعی در معرفی وجمع بندی نظریه ها وشیو ه های مرمت شهری در بافتهای قدیمی دارد وبه این منظور به بررسی مواردی چون تعاریف وا‍‍‍‍زه های مرمت شهری،نظریات وتجربیات جهانی مرمت شهری و.میپردازد.
· بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا (علی شماعی واحمد پوراحمد،1384)، این کتاب پیرامون مسائل ومشکلات بافتهای قدیم شهری وتعاریف مفاهیم مرتبط با نوسازی وبهسازی شهری میباشد. به نظزیات جهانی والگوهای ساماندهی بافت قدیم میپردازد.
· مهندسین مشاور زیستا،طرح تفضیلی منطقه 8را انجام داده اند که درخصوص طرح تفضیلی محلات وتعیین تفکیک بافتهای فرسوده،معابر و...پرداخته است.
روش تحقیق:
انواع روشهای تحقیق برای یافتن پاسخ مناسب برای مسائل مطرح شده درتحقیق باتوجه به موضوع تحقیق ،نوع واهمیت مساله ،متفاوت خواهد بود. از آنجا که این تحقیق پیرامون ساماندهی بافت فرسوده شهری بخشی از شهر تهران انجام شده است، روش تحقیق کاربردی میباشد که از روش تحلیلی و توصیفی استفاده شده است و مراحل روش تحقیق شامل:
· گردآوری اطلاعات
· کار کتابخانه ای (کتابخانه های ملی، دانشگاه تهران، دانشگاه آزاد، سازمان مدیریت وبرنامه ریزی)
· کارمیدانی
· روش مشاهده
· استفاده از نقشه ها وعکسها
· طبقه بندی وتهیه جداول
1-8-محدودیتهای تحقیق
· عمده ترین موانع؛
· عدم دسترسی به اطلاعات؛
· عدم همکاری بسیاری از سازمانها،ادارات.
فصل دوم
2-مبانی نظری
2-1- تعاریف
2-2- بافت:
مراد از بافت (بافت شهری)گستره ای همپیوند است که با ریخت شناسی های متفاوت طی دوران حیات شهری در داخل محدوده شهر و یا حاشیه آن در تداوم وپیوند با شهر شکل گرفته باشد. این گستره میتواند از بناها، مجموعه ها ،راهها، فضاها، تأسیسات و تجهیزات شهری و یا ترکیبی از آنها تشکیل شده باشد.
بافت شهر عبارت است از دانه بندی و در هم تنیدگی فضاها و عناصر شهری که به تبع ویژگیهای محیط طبیعی، بویژه توپوگرافی و اقلیم در محدوده شهر یعنی بلوکها و محله های شهری بطور فشرده یا گسسته و با نظمی خاص جایگزین شده اند. (توسلی،5:1368)
بافت هرشهر کمیتی پویا و در حال تغییر است که وضع کالبدی شهر و چگونگی رشد و گسترش آنرا در طول زمان نمایان میسازد. بافت هر شهر، ابتدا دانه بندی فضاهای کالبدی شهر، یعنی فضاهای خالی و پر و تراکم آنها را نسبت به یکدیگر مشخص میکند. همچنین چگونگی و فاصله بین عناصر شهری را معین میکند. بافت شهر شبکه گذرگاهی و نحوه توزیع فضایی آنها را نشان میدهد. ابعاد و اندازه هر یک از فضاهای کالبدی در افق و در ارتفاع با صورت یا افقی میتواند نمایانگر نوع و حجم بافت خاصی از شهر باشد. فضاهای خالی گویای ویژگیهای خاص شهری اند. مثلا فضاهای خالی موجود در مرکز محله های شهری و راههای مهم و تقاطعها و در مجموع بافت، گویای وجود مراکز و هسته های شهری و محله ای هستند(شماعی، پوراحمد، 1384).
بافت هر شهر نحوه شکل گیری و مراحل رشد و توسعه شهر را در طول تاریخ نشان میدهد. یکی از عوامل اصلی و بسیار مهم شکل گیری بافت شهر در گذشته عوامل محیط طبیعی بوده است سه عامل توپوگرافی زمین، آب و هوا و منابع، عوامل اساسی و مهم طبیعت اند که در بافت شهرهای قدیمی ایران تاثیر عمیقی به جای گذاشته اند (سلطانزاده،299:1365).
2-2-1- بافت وفرسودگی:
آنچه در این تحقیق مدنظر است، پرداختن به (بافتهای فرسوده شهری) است، از اینرو لازم است مقدم برهرچیز مراد از״بافت״و ״فرسودگی״روشن گردد.
2-2-2- انواع بافت شهری:
میتوان باتوجه به مراحل رشد و توسعه کالبدی فضایی شهرها، لایه های گوناگون بافت شهری را از همدیگر تشخیص داد. مثلا در شهرهای بزرگ ایران هفت گونه از بافت شهری در بررسی گونه شناسی بافتهای شهری قابل تشخیص است(مشهدیزاده دهاقانی،425:1373).
الف- بافت تاریخی، هسته اولیه شهر
بافت تاریخی را میتوان هسته اولیه شهر دانست. قلعه،ارگ، یا کهندژ و آنچه را به عنوان هسته اولیه شهر امروزی که در زمانهای پیشین (در ایران قبل از قاجاریه) ساخته شده میتوان بافت تاریخی نامید.
ارگ، برج، بارو و هسته های اولیه شهرهایی چون همدان، شیراز، اصفهان، یزد و تبریز چنین ویژگیهایی دارند.(شماعی، پوراحمد، 85:1384)
ب-بافت قدیمی شهر
بافت قدیمی، بافتی است که گرداگرد هسته اولیه شهری یا بافت تاریخی تنیده شده است. مثلا" در ایران بخشهایی از شهر که از نظر زمان شکل گیری آنها به اواخر دوره قاجاریه میرسد(تا اوایل قرن حاضر) شامل میشود. از نظر سبک معماری و شهرسازی، ویژگیهای اصیل و سنتی در آن حاکم است(حائری،27:1371).
بافت قدیمی در طی زمان طولانی و بر اساس تجارب گذشتگان روند تکاملی خود را طی کرده است(مشهدیزاده دهاقانی، 425، 1374).
امروزه جمعیت این بافتها با گسترش شهر و رشد بی رویه و سریع شهرنشینی، تخلیه شده و مراکز خدماتی، تجاری و... به حاشیه شهرها انتقال یافته است. در نتیجه کمبود خدمات، زیر ساختها و تأسیسات زیربنایی، عدم کشش مناسب و کافی شبکه ترافیکی و نارساییها و ناکارآمدی های بافتهای قدیمی در برآوردن وتامین نیازهای امروزی شهروندان، موجب شده تا این بافتها روز به روز بی رونق و فرسوده تر شوند و بعنوان بافتهای مسأله دار و مشکل زا در افکار ونظر بسیاری از مدیران شهری و شهروندان مطرح باشند.
ج-بافت میانی شهر
این بافت از حدود 1300تااوایل دهه 40گرداگرد بافت قدیم شهر شکل گرفت.
همزمان با رشد و گسترش شهرها، تغییرات کالبدی جدیدی در بخش قدیمی شهرها صورت گرفت. احداث خیابانهای جدید، نخستین نمودهای شهرسازی جدید است. بدنبال آن، حاشیه خیابان ها تغییر شکل داده و بناهای تازه ای ساخته شد، اما قسمت درونی کمتر دچار تغییر و تحول شد. مرحله تخریب بافت قدیمی با ایجاد میدانهایی در مرکز شهر ها وخیابانهای عمود بر هم به شکل شطرنجی شروع شد.
تعادل زیست محیطی بین شهر وروستاهای اطراف کشتزارها و باغها تا اواخر این دوره برقرار بود. از خصوصیات بارز بافت میانی شهرها، ساخت و سازهای غیر بومی، پهن تر بودن کوچه ها، وجود نشانه هایی از خیابانها به سبک مدرن و همچنین درختکاری و ساخت پیاده روها و نماسازیی مدرن در حاشیه خیابانهاست.(شماعی، پوراحمد، 86:1384)
چ-بافت جدید شهری
از دهه 1340به بعد تغییر وتحولات اوضاع اجتماعی واقتصادی و فناوریهای نوین در کشور تشدید شد. در نتیجه یک بافت جدید به دور بافت قبلی شهر ها شکل گرفت.
اقدامهای عمرانی در شهرها مانند خیابان بندی و آسفالت کوچه ها و معابر، توسعه خدمات و زیربناها در شهرها، ایجاد ساختمانها و اداره های جدید، ایجاد پارکها و... به رشد و توسعه فعالیتهای ساختمان سازی وشهرسازی توسط بخش دولتی وخصوصی سرعت بخشید. افزایش مهاجرت به شهرها نیز خود عامل دیگری در افزایش رشد جمعیت شهری و بیشتر شدن ساخت و سازهای اطراف وحاشیه شهرها بود. افزایش آپارتمان سازی، رشد و توسعه کارخانه ها و شهرکهای صنعتی، رواج گسترده معاملات زمین، تشدید فاصله طبقات اجتماعی در شهرها و گسترش حاشیه نشینی و اسکان غیر رسمی از دیگر ویژگیهای شهری در این دوره است. بافتهای جدید با بافتهای نوساز شهری با این ساختارها مواجه اند.
ح-بافت پیرامونی شهر
این بافت که از سال 1350 در ایران شکل گرفت و توسعه یافت در واقع در برگیرنده بخشهای خوابگاهی یا حومه های وابسته به کلانشهرهاست. با افزایش جمعیت و مهاجرت به شهر ها ، نیاز به مسکن و رشد و گسترش شهری افزایش یافت. رشد جمعیت بویژه ناشی از مهاجرتهای بی رویه که بدنبال سرپناهی برای سکونت بودند، در نقاط حاشیه ای یا خارج شهر بافت پیرامونی بصورت شهرک سازی را بوجود آوردند. جایی که تراکم در حال کاهش بسوی خارج از مرکز شهر و کاربری منفرد ویژگی غالب آنست(شماعی،پوراحمد،87:1384).
خ-بافت اقماری یا گسترش ناپیوسته شهر
شکل گیری این بافت از سال 1360آغاز شد و در اوایل دهه 70به اوج خود رسید. این بخش شامل شهرکهای گوناگون در اطراف شهرهای بزرگ بود. شهرکها و نقاط جمعیتی ایجاد شده یا گسترش یافته در این دوره به سه دسته تقسیم میشوند.
دسته اولشهرکهای اقماری و خوابگاهی هستند که در زمینهای بایر توسط دولت یا بخش خصوصی ساخته اند.
دسته دومشامل نواحی و بخشهایی است که با تغییر شکل روستاها و نقاط جمعیتی اطراف شهرها بصورت شهرکها و نقاط مسکونی درآمده اند و بدون پیش بینی های لازم شهری در مورد آنها صورت نگرفته است.
دسته سومپیامد توسعه بی رویه و بدون برنامه روستاها و نقاط جمعیتی اطراف شهرها به همان شکل و صورت اولیه روستایی است.
رشد سریع این شهرگونه ها و رواج ساخت و سازهای بدون برنامه و اسکان جمعیت مهاجر، پیدایش مشکلات بسیاری را دامن زد. عدم تعادل بین فضاهای شکل گرفته، گسترش مشکلات اجتماعی، روحی و روانی ناشی از تقابل بین فرهنگها و سنتها و... از جمله این مشکلات هستند(شماعی، پوراحمد، 88:1384).
د-گسترش متروپلی شهر بهمراه ایجاد شهرهای جدید
رشد سریع و وسیع شهر های بزرگی همچون تهران، مشهد، اصفهان، تبریز، شیراز و پیدایش شهرهای جدید و پیوند شهرها ی کوچک و متوسط اطراف این شهرها به مادر شهر، به پیدایش شبکه شهری گسترده ای و بافت جدیدی از شهرها منجر شده است. این شکل از گسترش کالبدی، فضایی که به رشد متروپلی و منطقه شهری منجر میشود، بعلت اشکال در برنامه ریزها یا نبود برنامه ریزی دقیق و مشخص، ساماندهی و کنترل شهر را دچار مشکلات بسیاری کرده و این مشکلات در سطح منطقه شهری و حتی در سطح کشور پیامدهای ناگواری را موجب شده است.
اعمال شاخص
شاخص
بلوکی است که حداقل 50% بناهای آن غیر مقاوم بوده که دلیل آن فقدان سیستم سازهای مناسب و عدم رعایت موازین فنی است.
ناپایداری
بلوکی است که حداقل 50% عرض معابر آن کمتر از 6 متر است.
نفوذناپذیری
بلوکی است که حداقل 50 درصد قطعات (پلاکها) آن دارای مساحتی کمتر از 200 متر مربع است.
ریزدانگی
هویت فرهنگی و تاریخی شهرهای تاریخی ما در معرض نابودی است از اینرو ضروری است در چار چوب طرحهای جامع بهسازی و نوسازی شهری الگوها و روشهای مناسب مورد توجه و حمایت قرار میگیرد(شماعی، پوراحمد، 89:1384).
2-3- فرسودگی
مراد از فرسودگی، ناکار آمدی و کاهش کارایی یک بافت نسبت به کارآمدی سایر بافتهای شهری است. فرسودگی بافت و عناصر درونی آن یا به سبب فقدان برنامه توسعه و نظارت فنی بر شکل گیری آن بافت بوجود میاید، پیامد فرسودگی بافت که در نهایت به از بین رفتن منزلت آن در اذهان شهروندان منجر میشود، در اشکال گوناگون از جمله کاهش و یا فقدان شرایط زیست پذیری و ایمنی و نیز نابسامانیهای کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و تأسیساتی قابل دریافت و شناسایی است(وزارت مسکن و شهرسازی، 7:1384).
بافت فرسوده شهری: به محدوده یا بلوک شهری اطلاق می شود که بیش از 50درصد بنا های آن ناپایدار،معابرآن نفوذناپذیر و املاک آن ریز دانه باشد.
2-3-1- گونه های بافتهای فرسوده
بافتهای فرسوده به سبب آسیبها در کلیت با یکدیگر وجوه مشترکی دارند، اما به سبب عوامل موثر در فرسوده بودن دارای ماهیتهای متفاوت میباشند. این تفاوت، بافتها در سه گروه زیر قرار میدهد:
الف)بافتهای دارای میراث های شهری؛
ب)بافتهای شهری(فاقد میراث شهری)؛
ج)بافتهای حاشیه ای (سکونتگاهای غیررسمی ).(وزارت مسکن وشهرسازی،8:1384)
الف)بافتهای دارای میراث شهری
مراد از بافتهای دارای میراثهای شهری،بافتهای فرسوده ای است که علیرغم فرسودگی در گستره بناها ،مجموعه فضاها،تاسیسات و تجهیزات شهری با ارزش ویا ترکیبی از آنها وجود دارد.شناسایی وجود این عناصر موجب میگرددتا بهره گیری از میراثها ونقش هویت بخش آنها در بستر مداخله مورد توجه قرارگیرد وبارز گردد.
نکته مهم در اینست که جدا کردن بافتهای دارای میراث از سایر بافتها که به سبب اهمیت آنها صورت گرفته، به هیچ عنوان به مفهوم حذف این گونه بافتها از دستور کار مداخله در بافتهای فرسوده نمیباشد، بلکه این امر تنها تأکیدی برضرورت همکاری ونظارت سازمان میراث فرهنگی بر اقدامات نهادهای مسئول در حفظ منطقی وتخصص میراثهای با ارزش در این بافتهاست.(وزار ت مسکن وشهرسازی،8:1384)
ب)بافتهای شهری (فاقد میراث شهری)
مراد از بافتهای شهری بافتهای فرسوده ای است که در لایه های درونی شهر جای دارند.این بافتها یا در کالبدهای به جای مانده در دل بافتهای قدیمی قرار گرفته اند،ویا حاصل استقرار افراد فرو دست جامعه در زمینهای خالی درون شهری وبرون شهری اند که با گسترش شهرها با آنها در آمیخته اند.این بافتها علیرغم دارا بودن توانمندیهای فراتر از آنچه در حال حاضر پذیرای آن هستند به سبب آنکه از چرخه حیات موثر شهری خارج هستند از ارزش کمتری برخودار میباشند.(وزارت مسکن وشهرسازی،1384)
ج)بافتهای حاشیه ای (سکونتگاههای غیررسمی)
مراداز بافتهای حاشیه ای بافتهای فرسوده ای است که به سبب عدم تناسب میان درآمد متقاضیان سکونت در شهرهای بزرگ و هزینه های سکونت در آنها بیشتر بطور غیر رسمی در حاشیه شهرها شکل گرفته اند. ساکنین این بافتها بیشتر مهاجران جویای کار هستند که در شهرهایی که دارای توانمندی بالا در عرضه اشتغال و خدمات میباشند، ساکن شده اند (وزارت مسکن وشهرسازی، 9:1384).
دانلود پروژه بافت شهری