بررسی نقوش روایتگری در سفالینه های دوره سلجوقی تا پایان عصر تیموری

 این پایان نامه WORD و قابل ویرایش میباشد

بررسی نقوش روایتگری در سفالینه های دوره سلجوقی تا پایان عصر تیموری

 

فهرست مطالب:

فصل اول: 1- تصویرگری ادبیات روایی بر روی سفالینه ها (دوره سلجوقی تا پایان عصر تیموری)
بخش اول:1-1- ویژگی های ادبیات روایی ایران
1-1-1-گونه های مختلف ادبیات ایرانی
1-1-2-داستانی
1-1-3-پیدایش شعر روایی در زبان فارسی عصر اسلامی
1-1-4-زمینه های فردی و اجتماعی شعر غنایی
1-1-5-عمده شکل های شعر غنایی فارسی
1-1-6-داستان در ادب کلاسیک فارسی
1-1-7-ادبیات در دوره ی (سامانیان- غزنویان- سلجوقیان- ایلخانیان و تیموری)
1-1-8-بنیان های روایت
بخش دوم:1-2- تصویرگری متون روایی در نگارگری ایران
1-2-1-تاثیر سبک مانوی بر اولین تصویرگری کتب اسلامی
1-2-2_نگارگری دوران (سلجوقی- ایلخانی- تیموری
1-2-3- معیارهای ترکیب بندی در نگارگری
1-2-4- تحولات تدریجی ترسیم انسان در نقاشی ایران
بخش سوم:1-3- مضامین بکار گرفته شده در سفالینه های ایران
1-3-1-تاثیر مضامین ادبی ساسانی بر سفال اوایل اسلام
1-3-2-منع تصویرگری و حضور خط در تزیین سفالینه های اسلامی
1-3-3-مضامین سفالینه های اسلامی
1-3-4-سفالینه های اسلامی از جهت تکنیک لعاب زنی و نقش زنی
1-3-5-مضامین سفالینه ی عهد ایلخانی و تیموری
بخش چهارم:1-4- مقایسه نقوش روایی در نگاره ها و ظروف سفالی
1-4-1-ویژگی صفحه آرایی نگاره ها و سفالینه ها (از جهت نوشتاری- تصویرگری)
1-4-2-ظروف سفالی با مضمون تصویر و نوشته
1-4-3-مقایسه ی نگارگری و سفالگری از جهت چگونگی نقش زنی
1-4-4-همنشینی نقوش تزیینی با خوشنویسی
1-4-5-تاثیر نگاره های ادبی بر تصویرگری سفالینه ها
1-4-6-عناصر تصویری مشترک بین نگاره ها و سفالینه ها
1-4-7-وضوح اشعار و جلوه ی آن در تصویرسازی نگاره ها و سفالینه ها
فصل دوم:2-ویژگی نقاشی سفالینه های عصر سلجوقی
بخش اول:2-1- لعابهای دوره سلجوقی
2-1-1-ویژگی لعاب زرین فام و ارتباط آن با فراورده های سفالی سلجوقی
2-1-2-سفال زرین فام
2-1-3-ویژگی تصویری و نوشتاری سبک ری
2-1-4-سفال زرین فام کاشان
2-1-5-شهرهای ساخت سفال زرین فام (گرگان، ساوه)
بخش دوم: 2-2- ویژگی نقاشی سفالینه های عصر ایلخانی
2-2-1-سفالینه ی دوره مغول و ایلخانی در سده های هفتم و هشتم ه ق
2-2-2-کاشیکاری دوره ایلخانان مغول
2-2-3-وضعیت سفالگری در دوره ایلخانی
2-2-4-محتوای تصویری سفالینه های ایلخانی
بخش سوم:2-3- ویژگی نقاشی سفالینه های عصر تیموری
2-3-1-وضعیت سفالگری تیموری
2-3-2-سفالگری تیموری و تاثیرپذیری از چین
2-3-3-تکنیک ها و طرح های عهد تیموری
فصل سوم: 3- ارتباط مضامین ادبی- روایی با نقوش سفالینه های عصر سلجوقی- ایلخانی- تیموری
بخش اول:3-1- ارتباط مضامین ادبی روایی با نقوش سفالینه های عصر سلجوقی
3-1-1-ظروف مینایی و ارتباط نگاره های مکتوب با آثار سفالی این سبک
3-1-2-نقوش ظروف مینایی دوره ی سلجوقی
3-1-3-کاربرد نقوش بر روی ظروف سفالی
بخش دوم:3-2- بررسی نقوش نوشتاری- تصویری زرین فام ((اعم از کاشی و سفال) دوره ایلخانی- تیموری)
3-2-1-سه سبک عمده ی نقاشی زرین فام
3-2-2-عدم ارتباط متن و تصویر در آثار زرین فام سده ی 7 هق
3-2-3-اشعار کاشی های زرین فام ایلخانی
3-2-4-بررسی کاشی بناهای مذهبی و غیرمذهبی (کاخ ها)
3-2-5-کاشیکاران دوره ی ایلخانی
3-2-6-کاشی های زرین فام ایلخانی با مضمون عاشقانه و تصویر زوج عشاق
3-2-7-عدم تطابق تصویر و اشعار روی کاشی های زرین فام سده ی 8 هق
3-2-8-تجلی شاهنامه بر کاشی های سده ی 7 و 8 هق
3-2-9-شناخت نقشی از شاهنامه اسب سوار و باز(شاهین)
3-2-10-عناصر چینی- ایرانی بر کاشی های تخت سلیمان
3-2-11-تطابق اشعار با کاربرد ظرف
3-2-12-اشعار، چگونه در اختیار کاشیکار قرار می گرفت؟
3-2-13-اهمیت اشعار روی کاشی و ظروف در تصحیح متون ادبی
3-2-14- نقاشی روی ظروف سفالین لعابدار
بخش سوم:3-3- بررسی وجوه اشتراک نقوش سفالینه ها و نگاره های مکتوب (با    معرفی چند نمونه)
3-3-1- شباهت های نقوش نگارگری با سفالگری دوره ی سلجوقی
3-3-2- بررسی و مقایسه ی نقش کاشی با مضمون بیژن در چاه با نگاره ی آن
3-3-3- بررسی و مقایسه ی نقش سفالینه با مضمون ضحاک ماردوش با نگاره ی آن
3-3-4- بررسی و مقایسه ی نقش سفالینه با مضمون ایرج و برادران با نگاره ی آن
3-3-5- بررسی و مقایسه ی نقش سفالینه با مضمون خسرو و شیرین با نگاره ی آن
3-3-6- بررسی و مقایسه ی نقش سفالینه با مضمون بهرام و آزاده با نگاره ی آن
3-3-7- بررسی نقش فتنه و گوساله
پیشگفتار:
توجه و علاقه ی اینجانب به این موضوع زمانی آغاز شد که می بایست برای پایان نامه ی دوره ی کارشناسی موضوعی را انتخاب می کردم ؛ برخلاف برخی دانشجویان و جو حاکم در بعضی دانشگاهها، توجه من معطوف به هنر ایران شد ؛ آنطور که منابع نشان می دهد راجع به هنر غرب از جانب مؤلفانشان به قدر کفایت کتب بیشماری تألیف شده است ؛ البته شایان توجه است که برخی مؤلفان غربی نیز در پی تحقیق و تفحص بر هنر ایران برآمدند ، ولی هنر ما را آنگونه که شایسته ی نام ایران است معرفی نکرده اند ؛ با همه این اوصاف ناگفته های بسیاری در بین تألیفات هنری بالاخص وجود داشت که مرا ترغیب کرد به هنر ایران علی الخصوص رشته تخصصی ام که سفال و سرامیک بود ، بپردازم ؛ در بین نقوش سفالینه ها اثری از فرهنگ و تمدن عظیم ایرانی را می توان یافت  شایسته بنظر می رسد یک هنرمند متعهد اولاً به محیط اطراف خود نظر داشته ، هنر مملکت خویش را بشناسد اطلاعاتی از جامعه ، فرهنگ و تمدن خود کسب کند ؛ پس از شناخت لازم و کافی به دوردست ها بنگرد ؛ و هنر و انعکاس آن را بر دیگران بشناساند  بعد از آن به هنر دیگر ملل بپردازد  نظر شخصی اینجانب این است که باید تأثیرات هنر اسلامی - ایرانی  در این تحقیقات مدّ نظر قرار گیرد  وجود آثار و رؤیت آنها مرا برآن داشت که به پیوند ادبیات و سفال توجه نشان دهم و چون ادبیات نماینده  فرهنگ ایرانی است و تقریباً هنرمندانی دچار از خود بیگانگی فرهنگی شده اند، موضوع رساله ی خویش را تاثیر ادبیات بر سفال دوره ی اسلامی انتخاب نمودم تا ثابت کنم هنر ایران غنی و سرشار از مضامین آموزنده است بعد از تهیه و تکمیل رساله با وجود زحمات زیادی که برای جمع آوری و تهیه ی مطالب کشیده بودم ؛ احساس کردم ناگفته هایی درباره ی این موضوع باقی مانده و آنطور که باید حق مطلب ادا نشده است ؛ و در حد یک پروژه ی کارشناسی بصورت خام و نا پخته به این موضوع پرداخته ام سپس تصمیم گرفتم بگونه ی تخصصی تر به این موضوع در حیطه ای تقریباً مجزا اما مرتبط بپردازم ؛ نگاهی به چند نمونه اثر سفالی مشابه مرا بفکر واداشت که چرا هنرمند این نقوش را مصور کرده است ؟ ظاهر نقوش نشان می داد باید جزیان و داستانی در آن نهفته باشد به عنوان مثال داستان بهرام و آزاده چندین بار توسط هنرمندان دوره های مختلف بر سفال و نگاره ها اجرا شده است ویژگی تصویری ظروف فوق مرا بر آن داشت که به بررسی موضوعی و محتوایی این داستان بپردازم  با مقایسه ای که بین آثار سفالی و نگاره ها ترتیب دادم ؛ دریافتم هنرمندان به ادبیات و اشعار شاعران بسیار توجه داشته اند  و گویی نوعی تبادل اطلاعات و همکاری بین هنرمندان و نگارگران وجود داشه است  و هر دو گروه از چشمه ی پر فیض ادبیات و اشعار ، جهت نقش زنی بر آثار بهره گرفته اند  در شروع پژوهش هایم با راهنمایی ارزشمند جناب دکتر شیرازی متوجه شدم باید برای شروع تحقیق مجموعه ای از کتب تاریخی ، ادبی ، نگارگری و سفال مطالعه شود و راهنمایی های بجا و مناسب آقای رجبی در بیان تقسیم بندی فصول ، مسیر راه را برایم روشن تر نمود  با راهنمایی این عزیزان می بایست به تاریخ ادبیات ایران مراجعه، و مجموعه ای از اشعار و انواع ادبی ایران را مطالعه می کردم  زیرا در حاشیه ی کاشی ها و ظروف، اشعار خوشنویسی شده ی شاعران بزرگ و ناشناس بسیار وجود داشت و در این ارتباط خطوطی که مورد استفاده واقع شده بود مرا ملزم می داشت تا به منابع خوشنویسی و انواع خطوط نیز رجوع کنم ؛ بدلیل پیوستگی ادبیات و نگارگری و تشابه نقوش نگاره ها با سفالینه ها ، نگاره های ادوار مختلف و تأثیرات آنها نیز مورد بررسی قرار گرفت و در آخر مقایسه ی نهایی و موشکافانه ی نقوش سفالینه ها و نگاره ها مدّ نظر قرار گرفت  در مسیر جمع آوری مطالب مشکلات عدیده ای همچون کمبود منابع که متناسب با موضوع باشد ، راهم را دشوار می نمود  در جمع آوری تصاویر نیز بدلیل سیاه و سفید و بی کیفیت بودن برخی نگاره ها متأسفانه برخی تصاویر از کیفیت مطلوب برخوردار نبود و تلاش اینجانب در جمع آوری برخی تصاویر با کیفیت مثمر ثمرواقع نشد متأسفانه هنرمندانی که در تألیف کتب مربوط به فن سفال گری کتاب هایی را به طبع رسانده اند ؛ با وجود کثرت تألیفات سرامیکی و سفالی ، باز هم جای خالی برخی مضامین که مرتبط با سفال باشد در بین کتب حس می شود  هرکدام از این بزرگواران اگر حرفی از نقوش به میان آورده اند صرفاً مربوط به مضامین ادبی می شده است ، و فقط در حد بسیار محدودی به این نکته اذعان داشته اند که : " ادبیات و اشعار شاعران مختلف چون فردوسی و  بر آثار سفالی به کثرت قابل رؤیت است " و از ذکر نمونه ای با این عنوان اجتناب نموده اند ؛ اگر هم تصویری می آمد متأسفانه فاقد هرگونه توضیح کارشناسانه بود  البته در اندک مواردی مانند کتاب سفال اسلامی خلیلی ، بذکر یک مورد بطور تخصصی پرداخته شده بود و در برخی کتابهای قدیمی و یا مقالات جدید متأسفانه با اطلاعات نادرستی مواجه شدم که با وجود منابع قابل استناد و صحیح در رساله ی حاضر ، به این موارد اشاره نموده ام  تلاشهای آقای قوچانی در تألیفات و مقالاتی که ارائه داده اند را در ارتباط با موضوع رساله نمی توان نادیده گرفت ، بخصوص کتاب " کاشی های تخت سلیمان " ایشان در پیشرفت روند کار بسیار مفید واقع شد  اینجانب تلاش نمودم تا با گردآوری این مطالب در این رساله بطور تخصصی و کاملاً ویژه به محتوای ادبی آثار سفالی بپردازم باید این نکته را عرض کنم که جای خالی این موضوع ( بررسی نقوش روایت گری بر سفالینه ها و کاشی ها در بین کتب سفالی خالی است  )  با اینکه در جمع آوری مطالب و تدوین این رساله ، مطمئناً کاستی هایی وجود دارد، وتک تک اطلاعات و نوشته های این رساله با عشق و علاقه از کتب مختلف و مقالات گوناگون جمع آوری شده است ، و در برخی موارد که نگارنده حس کرده می تواند به درک مطلب کمک کند سعی نموده همراه با سند مطالبی را بر آن بیفزاید  ان شاء ا خدای مهربان مرا یاری دهد تا بتوانم، با استواری قدمی هرچند کوچک در راه خدمت به هم میهنانم بردارم  در آخر از همه عزیزانی که مرا در گردآوری این رساله یاری رسانده اند از جمله جناب آقای رجبی ، استاد راهنمای بزرگوارم و جناب آقای دکتر شیرازی، استاد مشاور و استاد روش تحقیق که مرا بطور تخصصی تر با دنیای پژوهش آشنا نمود، و خانواده و همسرم که مرا در این امر، لحظه ای تنها نگذاشتند ، سپاسگزارم
مقدمه:
سفالگری از دیرینه هنرهایی است که بشر جهت رساندن پیام و احساس درونی خویش به آن پرداخته است این هنر تجلی گاه باورها و اعتقادات بشر است نقوشی که بر سفالینه ها نقش می بندد بخشی از این جهان بینی را بر آیندگان آشکار می نماید آثار به جای مانده از ادوار مختلف نشان از سلیقه و ذوق مردم آن روزگار دارد، سفالگری که از دستاوردهای بزرگ تمدن اسلامی است؛ با ورود اسلام ویژگی هایی را کسب نمود؛ در دوران اسلامی به علت حمایت سلاطین و حکام و حتی عامه ی مردم درمی یابیم سفالگری، هنر- صنعتی است که تحت اختیار قشرهای مختلف بوده است و همه بر مبنای نیاز خود از آن مستفیذ شده اند با منع اسلام مبنی بر تحریم کاربرد طلا و نقره؛ این هنرمندان سفالگر بودند که با ایجاد لعابهای درخشان و گیرا جای ظرفهای طلا و نقره را در خانه های اقشار مردم پر نمودند؛ اسلام که با تصویرگری انسان مخالف بود هنرمند را بر آن داشت که از چشمه ذوق و استعداد خود استفاده نماید به این ترتیب هنرمند مسلمان از خلاقیت خویش جهت تصویرگری سفالینه ها بهره برد؛ ابتدا از نقوش ادوار قبل از اسلام به طور محدود در نقش زنی بهره گرفت بعدها خود به طراحی نقوش ساده و تجریدی انسانی- گیاهی- حیوانی و ساخت سفالینه با لعبهای گوناگون همت گمارد و استفاده از خط و خوشنویسی به دلیل اهمیت و سفارش اسلام در راس تزیینات قرار گرفت و به مرور زمان اشعار شاعران بزرگ، جهت ترویج فرهنگ ایرانی به کار گرفته شد در این رساله همانگونه که از عنوان آن پیداست برای بررسی نقوش به پژوهش در چهار هنر رجوع شده استهنرهای مدنظر (سفالگری- نگارگری- خوشنویسی- ادبیات(اشعار شاعران) می باشد در خلال مطالب با نمونه آثار بجا مانده؛ در می یابیم هنرمندان به طور مستقیم و غیرمستقیم، از یکدیگر تاثیراتی گرفته اند؛ به عنوان مثال ارتباط مضمونی و حتی تصویری مشترکی بین برخی آثار سفالی و نقوش مندرج در نگاره ها احساس می شود؛ و در هر دو هنر اشعار توسط عنصر فعال خوشنویسی، گرداگرد ظروف و نگاره ها را دربرگررفته اند با همه ی این شباهت ها برخی تفاوت ها نیز احساس می شود از جمله این تفاوت ها می توان چکیده نگاری را مختص هنر سفالگری دانست و تفضیل گرایی در ارائه نقوش را از ویژگی های نگارگری برشمرد؛ و تمام این تفاوت ها باز می گردد به ویژگی موادو مصالحی که توسط هنرمند بکار گرفته شده است
2-3- تعریف مساله و بیان سوالهای اصلی تحقیق:با عنایت به موضوع انتخاب شده،‌ بررسی نقوش روایتگری سفالینه های دوران سلجوقی تا پایان عصر تیموری مد نظر است مواد مورد پژوهش سفال وکاشی بوده و جنبه ادبی آثار در اولویت قرار دارد؛ و آثاری مورد بررسی قرار خواهد گرفت که، در برگیرنده نقوش و نوشته های ادبی ( منظوم یا منثور ) که جنبه بازگویی داستانی دارد ، می باشد از جمله موارد قابل توجه بررسی تفاوت بین مضامین ادبی هر دوره می باشد  همچنین بررسی کاربردهای انواع خطوط خوشنویسی متناسب با شرایط فرهنگی و هنر ( ادبیات) دوره ها و چگونگی تأثیر و تأثّر هنرمند و چگونگی انعکاس آن بر روی آثار مد نظر می باشد و همچنین بررسی کاربرد انواع خطوط ( خوشنویسی ) در رساندن پیامِ تصاویر ارائه شده انجام خواهد شد
سوالهای اصلی تحقیق:
1-مضامین ادبی مورد استفاده در آثار مورد نظر دوره سلجوقی تا پایان عصر تیموری چه تفاوتی نسبت به یکدیگر دارند؟
2-درصد فراوانی مضامین ادبی در هر دوره چه میزان است ؟
3-متن نوشته حواشی تزیینات تصویری،تا چه میزان با تصاویر مرتبط می باشند ؟
4-کدامیک از انواع خوشنویسی در آثار مورد نظر در رساندن پیام موثرتر بوده اند ؟
3-3-پیشینه تحقیق و ضرورت انجام تحقیق:
طبق بررسی صورت گرفته جهت یافتن پیشینه تحقیق و با مطالعه پایان نامه ها و کتب مربوط به سفال با مطالبی مواجه شدم که برخلاف عناوینی که دارند اشاره کوچکی به تصاویر کار شده بر روی سفالینه ها شده است و یا حتی محقق فقط به معرفی تصویری(بدون شرح تصویر و متن نوشته)اکتفا نموده است و بیشتر جنبه فنی آثار تولید شده مد نظر بوده است 1- به عنوان مثال پایان نامه ای با عنوان بررسی نقوش کاشیهای زرین فام در دوره سلجوقیان و مغولان 6 تا 8 هق خانم ناهید صالحی نیا محقق این رساله در ابتدا به تاریخچه و مراحل تکامل کاشی بین النهرین و عیلام و هخامنشی و…ساسانی و دوره اسلامی پرداخته درخلال فصول مختلف به مراکز ساخت کاشی و هنرمندان کاشی ساز و اهمیت کاشی در معماری و نحوه ساخت آن همچنین به موضوعات اساطیری همچون سیمرغ در نقاشی ایران و سیمرغ در شاهنامه و ویژگی پر سیمرغ و شکل سیمرغ و اژدها در کاشی زرین فام پرداخته است در این بین اشاره بسیار اندکی به مضمون حماسی و ادبی شده است در این تحقیق به بررسی نقوش پرندگان و حیوانات اهلی و غیر اهلی و نباتات و مفهوم لوتوس پرداخته شده است با این اوصاف کل اثر در حیطه مضامین اساطیری سیمرغ و اژدها و …و بررسی تکنیکی کاشی زرین فام پرداخته است در این پایان نامه فقط در صفحه 34 اشاره کوتاهی به تصویر دو دلداده نموده و به شرح تصویر پرداخته و در صفحه 63 که عنوان کتیبه و خط دارد در 3 صفحه به آیات و روایات و خطوط مورد استفاده در کتیبه های کاشی های محرابهای مساجد اشاره کرده است
2-در پایان نامه ا ی دیگربا عنوان، (( بررسی نقوش حیوانی و انسانی در هنر سلجوقی ایران)) خانم میترا کیانا به بررسی نقوش حیوانی و انسانی هنر دوره سلجوقی پرداخته و علاوه بر بررسی تاریخی ، اوضاع اجتماعی دوره سلجوقیان و نقش آن در رشد و گسترش فرهنگ و هنر ایرانی نیز توجه شده است و بعد به تجزیه و تحلیل نقشمایه های حیوانی_انسانی پرداخته است، آثار بررسی شده در حیطه متریال مختلف از جمله نقاشی، کتاب آرایی سفالگری کاشیکاری قالیبافی پارچه بافی فلزکاری و حجاری و گچ بری می باشد و نقوش بررسی شده سلجوقی در حیطه نقوش تزیینی،هندسی،گیاهی و نوشتاری حیوانی و انسانی می باشد درآخر به تجزیه و تحلیل ویژگی نقوش حیوانی و انسانی پرداخته و در نتیجه گیری این مطلب قید شد که نقوش سلجوقی از هنر سامانی و ساسانی و هنر چین متأثر است
3-بررسی تأثیر و ویژگیهای ادبی شاهنامه بر نمونه های تصویری نقاشی ایران آقای صلاح الدین حسنی در سه فصل به بیان کلیاتی درباره زیبایی شناختی ادبیات ایران و تاریخچه و سیر پیدایش شاهنامه و بررسی تاریخی شاهنامه های مصور در تاریخ نگارگری ایران پرداخته است در فصل سوم این رساله محقق به بررسی تصویرگری تاریخ و حماسه های ملی ایران باستان مرتبط با پیدایش شاهنامه از قبل و دوره اسلامی پرداخته است و در بخشی به تداوم سنت تصویرگری دوره اسلامی تا اواخر سلجوقیان در ایران توجه نشان داده است و در بخش سوم فصل سوم بررسی نمونه های تصویری شاهنامه فردوسی از دوره ایلخانی تا اواخر صفویه مدنظر بوده است در صفحه 64 این فصل قدح لعابی با تصویر فریدون سوار بر گاو نر در حال بردن ضحاک سده 7 هق ، بیان شده است و تنها یک اثر سفالی که حالت روایی دارد و مضمون شاهنامه ای دارد معرفی شده است و بقیه مباحث به نگارگری و مضامین و نقوشی که در آن تصویر شده پرداخته است و نگارنده بیان داشته است که سند تصویری از دوران گذشته نداریم و تنها نقوش آثار سرامیکی و سفالی بجا مانده این شیوه کار نقش زنی هنرمندان را بر ما عیان می سازد و بصورت خلاصه و تنها در چند سطر به این مبحث پرداخته است
4- زیبایی شناسی کاربردی ظروف فلزی و سفالی ایرانی از دوره سلجوقیان تا صفویه، ازهار موسوی نیا در پنج فصل به معرفی آثار فلزی و سفالی دوره سلجوقی و صفویه پرداخته است ، و به معرفی برخی ظروف پرداخته منابع استفاده شده در این رساله جهت مطالعه و وام گیری مطالب برای موضوع انتخابی اینجانب بسیار مفید شناسایی شده است؛ صحنه هایی از آثار ادبی مثل بیژن و منیژه و صحنه تسخیر قلعه و آبتنی شیرین و…را فقط در حد نشان دادن تصویر معرفی کرده است بدون ذکر شرح و توصیفی؛ البته با توجه به موضوع رساله زیبایی شناسی کاربردی مطرح بوده و معرفی نقوش در حد نشان دادن تصویر فقط به دلیل فرم و حالت ظرف بوده است و نه معرفی صرفِ تصویر
5- بررسی اشکال و نقوش تزیینی سفال و آثار فلزی ایران در دوره سلجوقیان 591-430 هق آقای کامبیز مؤمن خانی به بررسی ظروف فلزی و سفالی دوره سلجوقی در 4 فصل پرداخته است در فصل یک به بررسی زمینه تاریخی ، فرهنگی سلجوقیان و در فصل 2 به تزیین در هنر اسلامی که شامل نقوش هندسی ،‌گیاهی و جانوری و انسانی و خط نگاره ها پرداخته است در فصل سوم به نقش و فرم در سفال دوران سلجوقیان پرداخته و به انواع روشهای لعاب زنی پرداخته است با وجود اینکه در این رساله بیش از 2 ، 3 سطر به ادبیات اشاره نشده ولی در قسمت نتیجه گیری به این نتایج رسیده است،‌که تطابق بین شعر و تصویر به ندرت پیش آمده است و در همین نتیجه گیری از حضور فعال ادبیات در سفالبنه با موضوعات ادبی و نقشمایه های پیکر نگاری صحبت نموده است !
6- هانیه نیکخواه –سفالینه های زرین فام ایران در قرن 7 ه  ق (1379) راهنما : غلامعلی حاتم –مشاور : نوشیندخت نفیس 3 جلد 521 صفحه مصور
سفال زرین فام lustreware، سفال ایرانی Pottery Iranian، سرامیک Ceramics، سفال مصری Pottery Egiption  سفالگران Potters، نجوم Astronomy

دانلود بررسی نقوش روایتگری در سفالینه های دوره سلجوقی تا پایان عصر تیموری